Kommentar til stilsett gitt ved eksamen 2009 (reform 94)

Som en vil se så er en del gjentatt for hver oppgave - det er for å lette arbeidet når jeg limer inn de generelle kommentarene i elevens oppgave.
Vår 2009 (Reform 94)
Oppgave 1
Aller først, skal du ha betre enn to i sidemål/hovedmål, må du ha brukbar kontroll over grammatikk og rettskrivning. Når det gjeld nynorsken, finn du eit greit oversyn her:
http://sprakrad.no/Tema/Skole/Nynorsk.nett.no/Minigrammatikk/
Du må finna ut kva du kan og kva du ikkje kan, og jobba målretta med dette.
Ein forventar at elevar i vidaregåande skule, stort sett skriv rett. Det vil seia at ein t.d. veit når ein nyttar "og" og når ein nyttar "å". Her finn du hjelp angåande dette: http://www.korrekturavdelingen.no/K4OGellerAA.htm
Det same gjeld ufullstendige setningar, teiknsetjing, bruk av stor forbokstav, orddeling osv. Har du masse feil på dette, vert det lett 3 eller dårlegare sjølv om innhaldet i teksten er godt.
Har du tilgang på kjelder, vert det forventa at du nyttar denn tilgangen, vidare at du har eit godt og oversikteleg system for å visa i den løpande teksten korleis du har nytta desse kjeldene. Les meir om det her: http://norskboka.no/sprak/kildebruk.htm
Har du kun nytta læreboka, så skriv i det minste opp ho.
Ei fyldig kjeldeliste gir om ikkje anna eit inntrykk av at du har jobba med stoffet og sett deg inn i kva kloke folk har sagt og skrive om emnet du tek føre deg.
Ellers er norskfaget ikkje eigna for skippertak. Eg har skrive meir om dette her: http://leifh.blogspot.com/2010/03/hvordan-bli-bedre-i-norsk.html

Oppgåva med utgangspunkt i teksten til Jon Fosse er tredelt. Del ein (om hovudsynet) bør jo vera relativt kort. Du skal her visa at du har god tekstforståing. Du kan her nytta korte sitat, men det er ikkje nødvendig. Del to er sjølvsagt meir krevjande, og mange fell her for freistinga å skrive ein lang parafrase av teksten og ha ein forholdsvis kort analysedel. I analysedelen skal du visa at du har god kjennskap til relevant fagterminologi (fagomgrep). Mange vil ha eit analyseskjema foran seg når de skriv analyse. Det kan ein godt ha, men pass på at teksten ikkje vert for skjematisk (det vil seia ei oppramsing av masse verkemiddel). Sørg for å få god flyt, eg tykkjer ikkje ein bør nytta punktmerka lister ettersom det lett kan gje teksten eit usamanhengande preg.
For å få god karakter er det ikkje nødvendig å strø om seg med masse greske ord. Det er viktig at du skjøner orda du vel å nytta deg av, t.d. etos, logos og patos. Analysedelen skal ha ein objektiv stiltone, det er først i siste del (kommentardelen) at du bør koma med kva du tenker om det Jon Fosse skriv om. Ein kan sjølvsagt setja spørjeteikn ved Fosse si bruk av analogiar og hans parallellar. Så kan ein jo her peika på at det antakelig ikkje er tilfeldig at han snakkar om det norske språktreet med tanke når talen vart halde . Martin Grüner Larsen og Trygve Tronhuus Svensson kjem inn på det retoriske omgrepet kairos i samband med ein kronikk om Barack Obama. "Kairos er et sentralt begrep fra den klassiske retorikken. Det betyr «øyeblikk» eller «mulighet». Det er kvaliteten en tale har når den svarer til situasjonens utfordringer." Ein meir populær måte å seia det på er "rett ord i rett tid". Det er smart og passande å snakke om språktre og om grantreet i samband med at ein plantar eit nytt tuntre på Aasen-tunet. Måse- og grananalogien er jo noko ein vil hugsa.
Fosse skriv jo her om nynorsken si plass i samfunnet, og det går klart fram at han meiner at nynorsken representerer eit verdifullt mangfald. Sjølv om du måtte hata nynorsken, vil eg rå deg frå å koma med einsidige og altfor hissige angrep på nynorsk og eventuelt nynorsk som sidemål. Det gjer seg dårleg i ein artikkel. Bruk heller litt forsiktig ironi.

Oppgave 3


Aller først, skal du ha betre enn to i sidemål/hovedmål, må du ha brukbar kontroll over grammatikk og rettskrivning. Når det gjeld nynorsken, finn du eit greitt oversyn her:
http://sprakrad.no/Tema/Skole/Nynorsk.nett.no/Minigrammatikk/
Du må finna ut kva du kan og kva du ikkje kan, og jobba målretta med dette.
Ein forventar at elevar i vidaregåande skule, stort sett skriv rett. Det vil seia at ein t.d. veit når ein nyttar "og" og når ein nyttar "å". Her finn du hjelp angåande dette: http://www.korrekturavdelingen.no/K4OGellerAA.htm
Det same gjeld ufullstendige setningar, teiknsetjing, bruk av stor forbokstav, orddeling osv. Har du masse feil på dette, vert det lett 3 eller dårlegare sjølv om innhaldet i teksten er godt.
Har du tilgang på kjelder, vert det forventa at du nyttar denn tilgangen, vidare at du har eit godt og oversikteleg system for å visa i den løpande teksten korleis du har nytta desse kjeldene. Les meir om det her: http://norskboka.no/sprak/kildebruk.htm
Har du kun nytta læreboka, så skriv i det minste opp ho.
Ei fyldig kjeldeliste gir om ikkje anna eit inntrykk av at du har jobba med stoffet og sett deg inn i kva kloke folk har sagt og skrive om emnet du tek føre deg.
Ellers er norskfaget ikkje eigna for skippertak. Eg har skrive meir om dette her: http://leifh.blogspot.com/2010/03/hvordan-bli-bedre-i-norsk.html

Oppgaveordlyden: Slang, banneord, skjellsord og tabuord har alltid vore til stades i språket. Kva funksjonar kan desse uttrykksmåtane ha? Drøft om slik ordbruk representerer eit språkleg mangfald eller er ei forringing av norsk språk.

Oppgåva er todelt a. "Kva funksjonar...." Den andre delen er ei drøfting av denne typen ordbruk.
Dei fleste vil antakeleg ikkje ha tilgang på relevant stoff om emnet viss ein ikkje tilfeldigvis har lagra noko om emnet. Antakelig har ikkje læreboka noko særleg om det heller. Så her må ein nytta det sunn fornuft. Kan hende kan det vera ein ide å laga eit tankekart for å få gang på ideane. Merk at det i del av er tale om ulike typar språk, og at det ikkje nødvendigvis er avgrensa til munnleg tale. Her bør ein sørgja for å svara breiast mogleg. Slang er t.d. ikkje det same som banneord sjølv om banneord kan vera slang. Går ein så inn på bannskap og bruk av tabuord bør ein peika på at kultur, alder, religion osv. gjer at desse orda vert brukt og oppfatta ganske ulikt frå person til person. Dette gjer at ein i drøftingsdelen må vera nyansert og open for ulike synspunkt og ståstader når det gjelder ordval og generell språkbruk. I første del ville eg gått inn på personleg språkbruk og identitetsskaping. Eg hadde sett på korleis språk vert nytta for å inkludera og ekskludera, og eg hadde peika på korleis ein person endrar "språkdrakt" i ulike kommunikasjonssituasjonar.
I drøftingsdelen kunne ein gjerne brukt kulturforståing og nemnt ulike konfliktar som handlar om korleis verdiar, moralsk og religiøst, fundamentalt er forskjellige, men at det og kan handla om dårleg på kommunikasjon. Kva som er tabu, endrar seg jo slik at tabuorda og endrar seg. Det er vanskeleg her å snakka om tabuord som noko absolutt. Ord knytta til kropp og seksualitet har i visse miljø vore tabu, men er det ofte ikke på same måte som før. Det er derfor lov å problematisera problemstillinga ettersom det som er tabu i nokre miljø, er heilt daglegdags og akseptert i andre miljø. Ein skjønnlitterær forfattar vil i dag kunne skriva og beskrive seksualitet utan at det vert oppfatta som krenkande eller umoralsk. Men nok ein gong, hugs at del to heller ikkje bare handlar om tabuord og bannskap, det vil her og vera interessant å trekkja inn det språklege mangfaldet i kjølvatnet av det nye mangekulturelle Noreg. Det nokre kaller for "forringing" av språket, vil andre sjå som ei naturleg utvikling. Det er viktig i drøftinga å ikkje låsa seg til ein av desse posisjonane.
For å få fire eller betre må ein svare fullstendig på del a og b. For å få fem eller betre skal det vera god flyt, god argumentasjon og nyanserte døme, og ein må visa at ein både er oppdatert og reflektert om emnet.

Oppgave 5

Aller først, skal du ha betre enn to i sidemål/hovedmål, må du ha brukbar kontroll over grammatikk og rettskrivning. Når det gjeld nynorsken, finn du eit greit oversyn her:
http://sprakrad.no/Tema/Skole/Nynorsk.nett.no/Minigrammatikk/
Du må finna ut kva du kan og kva du ikkje kan, og jobba målretta med dette.
Ein forventar at elevar i vidaregåande skule, stort sett skriv rett. Det vil seia at ein t.d. veit når ein nyttar "og" og når ein nyttar "å". Her finn du hjelp angåande dette: http://www.korrekturavdelingen.no/K4OGellerAA.htm
Det same gjeld ufullstendige setningar, teiknsetjing, bruk av stor forbokstav, orddeling osv. Har du masse feil på dette, vert det lett 3 eller dårlegare sjølv om innhaldet i teksten er godt.
Har du tilgang på kjelder, vert det forventa at du nyttar denn tilgangen, vidare at du har eit godt og oversikteleg system for å visa i den løpande teksten korleis du har nytta desse kjeldene. Les meir om det her: http://norskboka.no/sprak/kildebruk.htm
Har du kun nytta læreboka, så skriv i det minste opp ho.
Ei fyldig kjeldeliste gir om ikkje anna eit inntrykk av at du har jobba med stoffet og sett deg inn i kva kloke folk har sagt og skrive om emnet du tek føre deg.
Ellers er norskfaget ikkje eigna for skippertak. Eg har skrive meir om dette her: http://leifh.blogspot.com/2010/03/hvordan-bli-bedre-i-norsk.html

(Neste del er skrive på bokmål)

Reklame forbinder vi kanskje først og fremst med målrettede tiltak for å selge kommersielle produkter. Men det vil være riktig i forbindelse med reklameanalyse også å se på politisk propaganda og kampanjer for ideelle organisasjoner som Røde Kors, Redd Barna eller i dette tilfellet NRC (Norwegian Refugee Council).

Felles er at de har som siktemål å påvirke og endre holdninger. Siktemålet kan være langsiktig eller kortsiktig. Å endre folks holdninger krever ofte en stor innsats av ressurser. Kanskje man kan si at reklamen har to siktemål, et kortsiktig, å rekruttere mennesker til å bli faste givere, men også et langsiktig mål som handler om skape tillit til organisasjonen. NRC er i utgangspunktet en organisasjon som er ukjent for mange og ikke så "sterk merkevare" som for eksempel Røde Kors, og det er viktig å jobbe for bygge og utvikle positive holdninger til organisasjonen. Organisasjonen er for noen kjent under et annet norsk navn, men det virke som om et av siktemålene ved annonsen er ”nyprofilering”. De ønsker å framstå og profilere seg med et navn som de kan bruke både nasjonalt og internasjonalt.

Noe av konteksten til reklamen er at den har vært publisert samme dag som Tv”s ”Artistgalla” som vies nettopp til NRC/Flyktningehjelpen. Vi ser her altså et eksempel på hvordan organisasjoner bruker ulike medier for å skape maksimal fokus på sin sak. Det at TV2 har valgt å fokusere på denne organisasjonen som ledd i Artistgallaen er jo også med på å skape tiltro til organisasjonen. En vil her forutsette at TV2 har gjort en grundig vurdering av organisasjonens seriøsitet.
Reklamen består at fire hovedelementer, overskrift, bilder tekstdel og en slags logo nederst.

Blikkfanget i teksten vil vi kanskje si er bildet av gutten som vi av overskriften skjønner heter Adelard. Adelard presenteres så nærmere i selve teksten nedenfor. Men blikkfanget er i alle fall ment å få skape en viss interesse, i dette tilfellet om hvem den gutten er og hva han har felles med 20 millioner andre. Bildet er i svart hvitt, det er et nærbilde, bakgrunnen er uskarp. Det er ingenting i selve bildet som forteller om hans bakgrunn, hvor han bor eller hvordan han lever utover at han ser alvorlig og ettertenksom ut. Organisasjonen har valgt et barn, ettersom de i denne reklamen forsøker å få folk til å verve seg til å bli ”faddere”.

Bildet nedenfor er mindre, det er i farger og ganske detaljrikt, og det står til høyre for selve teksten. På dette bildet ser vi en hjelpearbeider med oransj lue og t-skjorte, for øvrig samme farge som vi finner i logoen til NRC. Bruk av farger som går igjen er her et forsterkende element. Billedkvaliteten er relativt dårlig, men vi ser uansett en organisasjonen som tilsynelatende er tilstede der det er nød og elendighet. I bakgrunnen av dette bilde er det en stor folkemengde. Noen står tilsynelatende i kø. Vi kan se en person med en diger sekk i hendene. Her ser vi kun bokstavene ”CR”, men det er da rimelig å anta at personen har mottatt denne fra NCR.

Så kanskje en kan si at reklamen indirekte argumenterer mot dem som sier at det ikke nytter. Bilder kan virke sterkt følelsesmessig på oss. Ikke minst gjelder det bilder av barn. Gutten ser rett på tilskueren, og selv om personene i reklamen kanskje både er oppstilte og bildene er manipulerte, er bønnen om hjelp vanskelig å avvise. Vi kan si at mange reklamer forteller en historie, og hva er historien her? Det er en historie om en liten gutt på 8 år som trenger hjelp, og det viser mennesker som får hjelp – takket være NRC. Vi snakker gjerne om at noe får et ansikt, her har den lille 8-åringen blitt valgt ut til å fortelle historien, være talspersonen for de 20 millioner barn på flukt.
Det er et velfungerende samspill mellom overskrift bilde og tekstdel. Faktainformasjonen er selvsagt viktig. Skal vi bli overbevist om at vi bør støtte Flyktningehjelpen og bli faste givere, er det jo en styrke at teksten er faktabasert. I forbindelse med retorikken snakker vi om logosargumenter, elementer som retter seg mot vår fornuft. Denne teksten starter med en presentasjon av én skjebne for så å gå over til å snakke om de mange som har det på samme måte. Situasjonen og nøden presenteres, så går teksten over til å fortelle om hva vi kan gjøre, og hvordan vi kan bruke organisasjonen til å være vår utstrakte hånd.
I teksten brukes ordet "vi" mye. Det fortelles om hva "vi i NRC" gjør. Og det virker saklig og nøktern, og det viser at det nytter - hvis vi andre støtter dem med penger. Vi er et veldig inkluderende ord som appellerer til fellesskapsfølelsen og menneskers behov for å være en del av dette fellesskapet. Jeg vil her skyte inn at en i en analyse gjerne bør gå dypere inn i teksten. Hva slags språk brukes? Er det ord som dominerer?

De tørre faktaene i innledningen på teksten vil forhåpentligvis vekke vår medfølelse. Etter faktadelen kommer den appellative delen. Leseren er forhåpentlig følelsesmessig bearbeidet, og er villig og overbevist til å gjøre noe for den gode sak. Med "appellativ" mener vi en del der vi oppfordres til handling, og det er ganske enkelt, man kan ringe et telefonnummer som er lett å huske, eller man kan gå inn på deres nettside.